Vegaumræða missir jarðtengingu

Eitt sinn hlustaði ég á erindi skipulagsfræðings sem taldi það einkenni íslenskrar ákvarðanatöku að hún færi fram eftir skoðanaskipti almennings og stjórnmálamanna. Sérfræðingum á viðkomandi sviði væri ýtt til hliðar og ekki á þá hlustað. Þetta kemur upp í hugann nú þegar rætt er um vegabætur á Suðurlandsvegi.

Umferð og viðeigandi vegir

Við skulum áður en lengra er haldið átta okkur á umferðinni til og frá borginni árið 2005. Ádu er meðalumferð á dag allt árið. Sdu er meðalumferð á dag á sumrin.

Umferð árið 2005	ádu	sdu
Reykjanesbraut (Hafnarfj.-Vatnsleysa)	9.700	11.000
Vesturlandsvegur (Mosfellsb.-Grundarhv.)	6.400	8.000
Suðurlandsvegur (Reykjav.-Þrengslav.)	7.800	10.200
Suðurlandsvegur (Þrengslav.-Hveragerði)	6.100	7.900
Suðurlandsvegur (Hveragerði-Selfoss)	6.500	8.400

Jafnframt skulum við skoða við hvaða umferð hver veggerð hentar að mati verkfræðinga og annarra sérfræðinga (eftirfarandi tölur eru fengnar úr tveimur skýrslum Línuhönnunar). Venjulegur 1+1 vegur getur annað að hámarki 15.000 bílum á dag en þegar umferð fer að nálgast þessa tölu verður framúrakstur nánast óframkvæmanlegur og aðstæður til framúraksturs verða auðvitað erfiðar og hættulegar miklu fyrr. 2+1 vegur hentar vel þegar umferð er orðin ádu 5.000 eða sdu 8.000. Slíkur vegur getur annað umferð upp að 15.000 – 20.000 bílum á dag. 2+2 vegur getur annað umferð upp að 45.000-55.000 bílum á dag.

Hvaða veggerð er hentugust á Suðurlandsvegi?

Krafan um vegabætur á Suðurlandsvegi snýst fyrst og fremst um aukið umferðaröryggi. Fram hefur komið að umferðaröryggi sé næstum eins mikið með 2+1 vegum og með 2+2 vegum enda er í báðum tilvikum skilin að umferð úr gagnstæðum áttum. Með það í huga sem og tölurnar um umferð, hvaða veggerð er þá hentugust á Suðurlandsvegi? Vart þarf að taka fram að 2+1 vegur er dýrari en 1+1 vegur og 2+2 vegur er miklu dýrari en 2+1, sérstaklega ef gerðir eru tveir sjálfstandandi vegir hlið við hlið.

Ekki verður annað séð en 2+1 vegur henti fyrir allar þrjár meginleiðirnar frá borginni. Ósjáfrátt verður manni hugsað til þess fólks sem nú væri enn á lífi ef fjármunirnir sem voru notaðir til að tvöfalda Reykjanesbrautina hefðu verið notaðir til að leggja 2+1 vegi bæði til Keflavíkur og Selfoss. Það kann þó að vera að það hafi verið skynsamlegt að taka skrefið strax í 2+2 veg til Keflavíkur þar sem umferðin er orðin það mikil og vaxandi að hún er að komast á seinni helming flutningsgetu 2+1 vegar. Umferð um Suðurlandsveg er minni. Ef litið er á þann kafla Suðurlandsvegar sem er á milli Þrengslavegar og Selfoss virðast engin rök mæla með því að þar verði gerður 2+2 vegur í stað 2+1 vegar. Tillaga Vegagerðarinnar um að Suðurlandsvegi verði breytt í 2+1 veg þar sem fyrirfram verði gert ráð fyrir breikkun í 2+2 veg síðar hljómar því afar skynsamlega.

Nú eru tvö ljón í veginum

Tvennt gerir það að verkum að nú virðist erfitt að taka ákvörðum um 2+1 veg. Annars vegar er það sú staðreynd að lítil sem engin reynsla er af 2+1 vegi á Íslandi og ýmsar ranghugmyndir virðast vera á sveimi um slíka vegi. Nokkurra kílómetra kafli hefur verið í rúmlega ár á Suðurlandsvegi en það er ekki nóg.

Hins vegar, að of lengi hefur verið beðið með ákvörðun um hvað skuli gera á Suðurlandsvegi þannig að óþolinmæði vegfarenda hefur nú breyst í reiði og tilfinningahita sem erfitt er að rökræða á móti. Þessi tilfinningahiti hefur af einhverjum ásæðum allur farið í þann farveg að 2+2 vegur sé eina lausnin. Síðan verður slys þar sem tveir vegfarendur látast. Öllum hlýtur að vera ljóst hversu slæm sú staða er að fara fyrst að huga að ákvörðunartöku við þessar aðstæður.

Tvær tillögur

Til þess að ákvarðanir um vegakerfið lendi ekki í sömu ógöngum í framtíðinni eru hér settar fram tvær tillögur:

1. Gerður verði 2+1 vegur á löngum kafla þar sem umferð er mikil en þó ekki það mikil að þörf sé á tafarlausum úrbótum. Með öðrum orðum sé nægur tími til að taka yfirvegaða ákvörðun. Þetta verði gert til að fá mikla reynslu af 2+1 vegi. Lagt er til að slíkur vegur verði lagður á milli Borgarness og Hvalfjarðarganga en þar er umferðin nú um eða undir 4.000 bílum á dag.

2. Samgönguyfirvöld setji sér einfalda reglu um það hvenær breytt sé um veggerð. Ef umferð fer t.d. yfir ádu 5.000 skuli veginum breytt í 2+1 veg og ef umferð fer t.d. yfir ádu 12.000 skuli veginum breytt í 2+2 veg. Þessum mörkum má síðan breyta með tímanum í ljósi reynslunnar.

Jón Þorvaldur Heiðarsson